Oplossingen Schaakraadsels 2017

[Gerard]

Prijswinnaars

Dit jaar zijn er 5 prijswinnaars voor de Schaakraadsels.
Aanstaande vrijdag 27 oktober 2017 om kwart voor 8 zullen zij hun prijs in ontvangst nemen.
Dit jaar was er niemand met een 100% score, maar alle opgaven zijn wel door één of meerdere inzenders goed beantwoord.

In de volgende 3 berichten zal ik de oplossingen van dit jaar zetten.

[Gerard]

De oplossingen voor de eerste 3 opgaven:

Opgave 1
Wit is aan zet. Dat betekent dat zwart op de vorige zet met de koning of de toren heeft gezet. Zwart kan dus niet meer rokeren. Wit zet dan mat met Da1. Zwart doet een zet en vervolgens geeft wit mat met Dh8.

Opgave 2
Na een willekeurige zet van Pa5 dreigt Ta5 mat. Zwart heeft vier verdedigingen, die echter ieder een nieuw mat toelaten: Txa4 2.Dxa4 mat; Pb3 2.dxe4 mat; Te5 2.Txd6 mat en Lxd5 2.Ta7 mat.
Maar:
1.Pb3? Txa4! want 2.Dxa4 gaat niet meer ;
1.Pc4? Pb3! want 2.dxe4 is geen mat meer;
1.Pc6? Te5! want 2.Txd6 is geen mat meer;
1.Pb7? Lxd5! want 2.Ta7 gaat niet meer.

Toch is 1.Pc6 de oplossing want na 1...Te5 is weliswaar 2.Txd6 geen mat meer, maar om van die verzwakking te kunnen profiteren heeft Zwart zelf een nieuwe verzwakking begaan; b4 staat niet meer gedekt. En dus: 2.Pxb4 mat.

Opgave 3
De witte pionnen hebben nog niet bewogen. Omdat er geen witte pionnen missen moet de originele Dame nog op het bord staan. Dat betekent dat de onzichtbare Dame op veld, a1, b1 of c1 moet staan. De Dame en de Koning kunnen elkaar immers niet gepasseerd zijn. De dame moet dan wel op a1 staan en wit zet mat in 1 met b2-b3.

[Gerard]

De oplossing van de opgaven 4 tot en met 7:

Opgave 4
Wit wil veld e4 veroveren om daar met Dxe4 mat te geven, of veld e5 om dat met Pe5 te doen. Lb7 dekt het eerste veld, Tb5 het tweede. Dus wil Wit offeren op het snijpunt van die twee dekkingen: d5. Zowel na 1.Td5 als na Ld5 dreigen beide mats; Dxe4 en Pe5. Zwart kan dan door op d5 te slaan slechts één van die dekkingen herstellen, waarop het mat van de verdwenen dekking volgt.
De grap is nu dat ook de toren en loper van Wit elkaar het zicht ontnemen op essentiële velden. Op 1.Td5? heeft Zwart de nieuwe verdediging Te7!, mogelijk gemaakt doordat nu 2.Lxc4 mat niet meer gaat. En op 1.Ld5? heeft Zwart de nieuwe verdediging Lf4! omdat 2.Txd4 mat niet meer gaat.

De oplossing is: 1.Df4! De dreiging 2.Dxe3 mat (Lxf4 2.Txd4 mat; Txd7 2.Lxc4 mat) kan nu alleen afgeweerd worden door een stuk op d5 te plaatsen: 1...Ld5 2.Pe5 mat of 1...Td5 2.Dxe4 mat.

Overigens 1.Txc7 faalt (dreiging Lxc4), maar Zwart pareert met 1...Tc5. Tenslotte moet je ook even zien dat 1.Pxg1 faalt op 1...fxg1P.

Opgave 5
Zwart heeft 8 zetten nodig om pion a7 te laten promoveren tot een zwart paard en weer terug te keren naar a7. Om dat mogelijk te maken moet de zwarte pion onderweg een zwart paard op b3 hebben geslagen, de witte pion op c2 en de witte dame op d1. Dit betekent dat het paard op g1 eigenlijk het paard van b1 moet zijn geweest! De zetten zijn als volgt:
1.Pf3 a5 2. Pd4 a4 3. Pb3 axPb3 4. Pc3 bxc2 5. Pd5 cxDd1=P 6. Pf4 Pc3 7. Ph3 Pb5 8. Pg1 Pa7

Opgave 6
Partijverloop moet zijn geweest:
1. f3 f5 2. Kf2 Kf7 3. Kg3 De8 4. Kh4 g5 5. Kh5 Kf6#

Opgave 7
Als wit aan zet zou zijn geweest dan waren er 25 oplossingen voor mat in 1. Maar het is duidelijk dat zwart aan zet is, zwart kan immers in de stelling geen (vorige) zet hebben gedaan. Dus is er maar één oplossing: h2-h1D. Zwart promoveert naar een dame en zet daarmee mat.

[Gerard]

De oplossingen voor opgave 8 en 9:

Opgave 8
Dit was de meest ingewikkelde opgave. Om in minder dan 1 zet mat te zetten moet er sprake zijn van en passant slaan, waarbij de pion die slaat al verplaatst is, maar de pion die geslagen wordt nog op het bord staat. In de stelling zijn 8 mogelijke (halve) en passant mogelijkheden met aansluitend mat aanwezig!

Vooraf kijken we naar wat er verder op het bord staat:
- wit heeft nog alle 8 pionnen. Dat betekent dat er een originele witte toren en de originele zwartveldige witte loper is geslagen.
- zwart heeft nog 6 pionnen. Dat betekent dat deze pionnen zijn geslagen of dat de pionnen zijn gepromoveerd. Per saldo zijn 3 zwarte stukken geslagen.

We gaan nu alle 8 mogelijke (halve) matzetten bekijken:

e5xd6 ep: De laatste zet van zwart was dan d7-d5. Maar omdat dan 3 pionnen van wit de 3 missende zwarte stukken moeten hebben geslagen (immers 2 pionnen op b, e en g lijn) kan de witte loper op de zet daarvoor geen stuk op e6 hebben geslagen. Als dat niet het geval is stond zwart al schaak met die loper. Dit is onmogelijk. Dus deze zet is niet gespeeld.

c5xd6 ep: Zelfde redenering, alleen de dubbelpionnen stonden dan op de b, c en g-lijn.

c5xb6 ep: De witte pionnen moeten 3 keer geslagen hebben vóór deze zet. De zwarte pionnen op het bord moeten 2 keer hebben geslagen om deze positie te bereiken. De missende zwarte pionnen, die dus geslagen moeten zijn door de witte pionnen, kunnen zelf niets geslagen hebben. Maar deze pionnen konden ook niet de b- en g-lijn hebben bereikt, waar de witte pionnen hebben geslagen. Daarom kan deze zet niet zijn gespeeld.

a5xb6 ep: De witte pionnen op de a- en b-lijn moeten elkaar kruiselings hebben geslagen om de zwarte a-pion te laten passeren. Hetzelfde geldt voor de zwarte pionnen op de d- en e-lijn om de witte pion te laten passeren. Samen met het slaan op de g-lijn zijn daarmee alle missende stukken geslagen. Maar ook hier konden de missende zwarte pionnen dan niet de velden bereiken waar ze geslagen konden worden. Dus ook deze zet kan niet gespeeld worden.

d4xe3 ep: Wit heeft geslagen op de b- en g-lijn. Dat betekent dat de witte pion op de d-lijn niet geslagen heeft. Dat betekent ook dat de twee zwarte pionnen op de d-lijn oorspronkelijk de c- en e-pion moeten zijn geweest. Maar dan moeten de zwarte d- en f-pion wel op hun eigen lijn zijn geslagen, dus geen van beide is geslagen op de b- of g-lijn. Aangezien op minimaal één van beide lijnen een zwarte pion geslagen moet zijn, is deze zet dus niet mogelijk.

f4xe3 ep: Zwart moet hebben geslagen c/exd5 en Lxc3. Beide keren naar een wit veld. Wit mist de zwartveldige loper, dus dit is niet mogelijk.

h4xg3 ep Wit heeft geslagen op de b- en g-lijn. De zwarte pionnen op de d- en e-lijn hebben samen twee stukken geslagen. Dus de missende twee zwarte pionnen moeten zijn geslagen op hun eigen lijn en kunnen ook niet gepromoveerd zijn. Deze zet is dus ook niet mogelijk.
f4xg3 ep Dit is de enige mogelijke oplossing. De missende h-pion is gepromoveerd op h1, nadat wit hxg heeft gespeeld. De andere missende pion is op zijn eigen lijn geslagen.

Dus de enige reglementaire en passant zet is f4xg3. Dus zwart zet mat in een halve zet door de witte pion op g4 te verwijderen!


Opgave 9

Zwart mist één stuk (een toren), die geslagen moet zijn op veld b3. Maar hoe is die toren voorbij de zwarte pionnenrij gekomen?

Dat is alleen mogelijk als twee zwarte pionnen op de a- en b-lijn kruiselings geslagen hebben. Wit mist alleen een pion en de witveldige loper. Dus de
zwarte pionnen hebben de loper geslagen en óf de pion óf een oorspronkelijk stuk en de pion is gepromoveerd. De witveldige loper moet geslagen zijn op
de a6. Dat betekent dat er een stuk geslagen moet zijn op b6 en geen pion. Zowel de a- als de c-pion konden immers niet op de b-lijn komen. Het enige
zwarte stuk dat ontbreekt is immers op b3 geslagen.

Dit betekent ook dat de a-pion gepromoveerd moet zijn op a8.

De volgorde van acties is: Eerst moet er een stuk op b6 geslagen zijn. De toren moet langs de a-lijn ontsnapt zijn om uiteindelijk geslagen te worden op
b3. Dan is de a-pion gepromoveerd op a8 en daarna is de loper geslagen op a6.

Maar welk stuk is op b6 geslagen?

Het kan geen toren zijn geweest. Wit kan nog rokeren. De toren op a1 heeft nog niet bewogen en de toren van h1 kan nooit achter de pionnen vandaan zijn gekomen.

Het kan ook de zwartveldige witte loper niet zijn geweest, want veld a8 is een wit veld.

Het kan ook geen paard zijn geweest. Want als de pion op a8 promoveert naar een paard had het paard niet meer van a8 kunnen zetten, want er staan
immers al pionnen op b6 en c7.

Dit betekent dat op b6 de witte dame is geslagen! De witte dame op het bord moet dus een gepromoveerd stuk zijn.

[Gerard]

De prijzen zijn dit jaar gewonnen door:

1. Pieter Tromp 8 punten
2. Hans Smit 6 punten
3. Sjoerd Homminga 4 punten
4. Dick Sloots 2 punten
5. Tinus Spriensma 1 punt